Long Covid Disease

Ο όρος «σύνδρομο long-COVID» περιλαμβάνει τα συμπτώματα και σημεία, αλλά και τις επιπλοκές (όψιμες ή μακροχρόνιες) που εμμένουν ή εμφανίζονται 4 εβδομάδες μετά τη λοίμωξη με SARS-CoV-2.

Το National Institute for Health and Care Excellence (NICE) προτείνει την ακόλουθη ορολογία για τις φάσεις που έπονται της λοίμωξης από τον ιό SARS-COV-2:

• Οξεία COVID-19 (Acute COVID-19): αφορά σε σημεία και συμπτώματα έως 4 εβδομάδες
• Συνεχιζόμενη συμπτωματική COVID-19 (Ongoing symptomatic COVID-19): αφορά σε σημεία και συμπτώματα από 4 έως 12 εβδομάδες

Μετά-COVID-19 σύνδρομο (Post COVID-19 syndrome): αφορά σε σημεία και συμπτώματα που αναπτύσσονται κατά τη διάρκεια ή μετά από τη λοίμωξη με COVID-19 και συνεχίζουν για περισσότερο από 12 εβδομάδες, χωρίς να Εκτός από την φυσική εξέταση και την λήψη αναλυτικού ιστορικού, μπορεί να είναι αναγκαία και η διενέργεια περαιτέρω εργαστηριακού ελέγχου. Δεν υπάρχει εργαστηριακή εξέταση που να διαχωρίζει τις Post-COVID καταστάσεις από άλλες αιτιολογίες και νοσήματα.

Ο εργαστηριακός έλεγχος θα πρέπει να γίνεται σύμφωνα με την κρίση του θεράποντος ιατρού, κατόπιν αξιολόγησης των συμπτωμάτων (είδος, βαρύτητα, διάρκεια) του ασθενούς, των ευρημάτων της κλινικής εξέτασης, της βαρύτητα της νόσησης από COVID-19 και των συνοσηροτήτων του ασθενούς. Δεν χρειάζεται όλοι οι ασθενείς που νόσησαν από COVID-19 να υποβληθούν σε εργαστηριακό έλεγχο.

Προτείνεται ένα βασικός εργαστηριακός έλεγχος για τους ασθενείς που έχουν εμμένοντα συμπτώματα με σκοπό την διάγνωση και εκτίμηση καταστάσεων που ενδεχομένως χρειάζονται θεραπεία, μέχρι να υπάρξουν επαρκή δεδομένα για την αντιμετώπιση των Post-COVID καταστάσεων. Ο βασικός εργαστηριακός έλεγχος περιλαμβάνει

• Γενική αίματος, ηλεκτρολύτες, κρεατινίνη, ουρία, γενική ούρων
• Έλεγχος ηπατικής λειτουργίας, CPK, CRP, TKE, φερριτίνη, Θυρεοειδικός έλεγχος (TSH, FT4), D-dimer, ινωδογόνο, Τροπονίνη, Βιταμίνη D, Βιταμίνη Β12

Προτείνεται επίσης ένας πιο ειδικός έλεγχος ανάλογα με την κλινική υποψία ή τα συμπτώματα του ασθενούς. Ο ειδικός εργαστηριακός έλεγχος περιλαμβάνει

• Ρευματολογικές καταστάσεις
• Αντιπυρηνικά αντισώματα, ρευματοειδής παράγοντας, αντι-CCP, αντισώματα καρδιολιπίνης και CRP
• Διαφοροδιάγνωση πνευμονικών ή καρδιακών συμπτωμάτων
• Β- νατριουρητικό πεπτίδιο

Οι ασθενείς πιθανόν να χρειαστεί να υποβληθούν σε ακτινογραφία θώρακος και μετά Αξονική τομογραφία θώρακος υψηλής ευκρίνειας (HRCT) και CT αγγειογραφία πνευμόνων (CTPA), ενώ επί ενδείξεων ή ανάλογα με τις επιπλοκές της νόσου κατά τη νοσηλεία ή το ιστορικό του ασθενούς υπερηχοκαρδιογράφημα και καρδιολογικό έλεγχο.

Η νόσος COVID-19, πέραν του αναπνευστικού, μπορεί να προσβάλει πολλά συστήματα. Για αυτό και είναι αναγκαία η γνώση τους, αλλά και η συνεργασία διαφόρων ειδικοτήτων. Παρακάτω παρουσιάζονται τα κύρια συμπτώματα και νοσήματα/επιπλοκές του Post-COVID συνδρόμου.

Ταξινόμηση κατά σύστημα

Αναπνευστικές επιπλοκές

• Βήχας/δύσπνοια, μειωμένη ικανότητα για άσκηση και υποξαιμία
• Διάμεση Πνευμονοπάθεια , αλλοιώσεις θαμβής υάλου και ινωτικές βλάβες στην απεικόνιση, πνευμονική εμβολή
• Σχετιζόμενες με το ανώτερο αναπνευστικό και ΩΡΛ: Ανοσμία-Αγευσία

Καρδιαγγειακές επιπλοκές

• Αίσθημα παλμών, δύσπνοια και θωρακικό άλγος
• Μυοκαρδίτιδα, μυοκαρδιακή ίνωση, καρδιακή ανεπάρκεια, αρρυθμίες, περικαρδίτιδα, ορθοστατική υπόταση

Νεφρικές επιπλοκές

Χρόνια νεφροπάθεια με μειωμένο EGFR έχει αναφερθεί 6 μήνες μετά

Δερματολογικές επιπλοκές

• Η τριχόπτωση είναι το κύριο σύμπτωμα και εμφανίζεται σε περίπου 20% των ασθενών
• Εξάνθημα (πχ κνίδωση)

Ρευματολογικές επιπλοκές

Αντιδραστική αρθρίτιδα, ινομυαλγία, νοσήματα συνδετικού ιστού

Ενδοκρινικές επιπλοκές

Εμφάνιση ή επιδείνωση σακχαρώδη διαβήτη, υποθυρεοειδισμός, υποξεία θυρεοειδίτιδα, διαταραχές εμμήνου ρύσης

Νευροψυχιατρικές επιπλοκές

• Καταβολή, μυαλγίες, κεφαλαλγία, αδυναμία, διαταραχές του αυτόνομου νευρικού συστήματος, γνωσιακές διαταραχές, διαταραχές μνήμης , οσφρητικές / γευστικές διαταραχές
• Ανησυχία, κατάθλιψη, διαταραχές ύπνου, μετατραυματικό στρες (PTSD)

Αγγειακές επιπτώσεις

Θρομβοεμβολικά επεισόδια (πνευμονική εμβολή, αρτηριακή θρόμβωση, εν τω βάθει φλεβοθρόμβωση)

Ουρολογικές επιπτώσεις

Ακράτεια, σεξουαλική δυσλειτουργία

Γαστρεντερικές

Έχει παρατηρηθεί παρατεταμένη απέκκριση του ιού στα κόπρανα ακόμα και σε ασθενείς με αρνητικό ρινοφαρυγγικό επίχρισμα. Η νόσος μπορεί δυνητικά να μεταβάλει το μικροβίωμα του εντέρου και να οδηγήσει σε εμφάνιση ευκαιριακών λοιμώξεων.

Άλλα

Παρατεταμένη δεκατική πυρετική κίνηση, απώλεια βάρους, έλλειψη βιταμίνης D, αλλεργίες και σύνδρομο ενεργοποίησης μαστοκυττάρων, χρόνια άλγη, επιδείνωση συνοσηροτήτων.

Δεδομένου του σημαντικού αριθμού νοσούντων με COVID-19, σκοπός των οδηγιών είναι η αξιολόγηση και αντιμετώπιση των συμπτωμάτων, η έγκαιρη διάγνωση των επιπλοκών της νόσου και η μείωση των μακροπρόθεσμων επιπλοκών της.

Στόχοι παρακολούθησης ασθενών μετά από COVID-19 νόσο:

• Αξιολόγηση και θεραπεία οξέων συμπτωμάτων/σημείων, όπως μεταλοιμώδους βήχα, δύσπνοιας, καταβολής, υποξαιμίας.
• Η αναγνώριση των μακροπρόθεσμων αναπνευστικών επιπλοκών της πνευμονίας από COVID-19 και η παρακολούθηση των ασθενών.
• Η αναγνώριση σε πρώιμο στάδιο των πιο σοβαρών επιπλοκών που δυνητικά μπορεί να προκαλέσουν αναπηρία, όπως η πνευμονική ίνωση και η πνευμονική αγγειακή νόσος.
• Η επιβεβαίωση της πλήρους ύφεσης των απεικονιστικών ευρημάτων των ασθενών με πνευμονία COVID-19.
• Η ολιστική προσέγγιση της νόσου (πχ ψυχολογική υποστήριξη σε αγχώδη διαταραχή ή γνωσιακές διαταραχές, θεραπεία αποκατάστασης σε σαρκοπενία μετά από παρατεταμένη νοσηλεία/ΜΕΘ κ.ά).

Εκτός από την φυσική εξέταση και την λήψη αναλυτικού ιστορικού, μπορεί να είναι αναγκαία και η διενέργεια περαιτέρω εργαστηριακού ελέγχου. Δεν υπάρχει εργαστηριακή εξέταση που να διαχωρίζει τις Post-COVID καταστάσεις από άλλες αιτιολογίες και νοσήματα.

Ο εργαστηριακός έλεγχος θα πρέπει να γίνεται σύμφωνα με την κρίση του θεράποντος ιατρού, κατόπιν αξιολόγησης των συμπτωμάτων (είδος, βαρύτητα, διάρκεια) του ασθενούς, των ευρημάτων της κλινικής εξέτασης, της βαρύτητα της νόσησης από COVID-19 και των συνοσηροτήτων του ασθενούς. Δεν χρειάζεται όλοι οι ασθενείς που νόσησαν από COVID-19 να υποβληθούν σε εργαστηριακό έλεγχο.

Προτείνεται ένα βασικός εργαστηριακός έλεγχος για τους ασθενείς που έχουν εμμένοντα συμπτώματα με σκοπό την διάγνωση και εκτίμηση καταστάσεων που ενδεχομένως χρειάζονται θεραπεία, μέχρι να υπάρξουν επαρκή δεδομένα για την αντιμετώπιση των Post-COVID καταστάσεων. Ο βασικός εργαστηριακός έλεγχος περιλαμβάνει

• Γενική αίματος, ηλεκτρολύτες, κρεατινίνη, ουρία, γενική ούρων
• Έλεγχος ηπατικής λειτουργίας, CPK, CRP, TKE, φερριτίνη, Θυρεοειδικός έλεγχος (TSH, FT4), D-dimer, ινωδογόνο, Τροπονίνη, Βιταμίνη D, Βιταμίνη Β12

Προτείνεται επίσης ένας πιο ειδικός έλεγχος ανάλογα με την κλινική υποψία ή τα συμπτώματα του ασθενούς. Ο ειδικός εργαστηριακός έλεγχος περιλαμβάνει

• Ρευματολογικές καταστάσεις
• Αντιπυρηνικά αντισώματα, ρευματοειδής παράγοντας, αντι-CCP, αντισώματα καρδιολιπίνης και CRP
• Διαφοροδιάγνωση πνευμονικών ή καρδιακών συμπτωμάτων
• Β- νατριουρητικό πεπτίδιο

Οι ασθενείς πιθανόν να χρειαστεί να υποβληθούν σε ακτινογραφία θώρακος και μετά Αξονική τομογραφία θώρακος υψηλής ευκρίνειας (HRCT) και CT αγγειογραφία πνευμόνων (CTPA), ενώ επί ενδείξεων ή ανάλογα με τις επιπλοκές της νόσου κατά τη νοσηλεία ή το ιστορικό του ασθενούς υπερηχοκαρδιογράφημα και καρδιολογικό έλεγχο.