Μυελοϋπερπλαστικά Νεοπλάσματα

Τα Μυελοϋπερπλαστικά Νεοπλάσματα (ΜΥΝ, Myeloproliferative neoplasms - MPNs) αποτελούν μία ομάδα καρκίνων του αίματος που προκαλούν αυξημένη παραγωγή κυττάρων του αίματος στον μυελό των οστών και στο περιφερικό αίμα και χαρακτηρίζονται από γενετικές αλλαγές κλώνων. Τα ΜΥΝ περιλαμβάνουν νοσήματα όπως η Χρόνια Μυελογενής Λευχαιμία (ΧΜΛ, Chronic Myeloid Leukemia - CML), Αληθής Πολυκυτταραιμία (ΑΠ, Polycythemia vera - PV), Ιδιοπαθής Θρομβοκυτταραιμία (ΙΘ, Essential Thrombocythemia - ET), Πρωτοπαθής Μυελοΐνωση (ΠΜ, Primary Myelofibrosis - PMF), Χρόνια Ουδετεροφιλική Λευχαιμία (ΧΟΛ - Chronic Neutrophilic Leukemia - CNL), και Χρόνια Ηωσινοφιλική Λευχαιμία (ΧΗΛ, Chronic Eosinophilic Leukemia - CEL). Η ΧΜΛ χαρακτηρίζεται από την παρουσία του μεταλλαγμένου γονιδίου BCR-ABL1, ενώ τα υπόλοιπα ΜΝ δεν εμφανίζουν αυτή τη βλάβη. Η πλειοψηφία των ασθενών με ΑΠ, ΙΘ και ΠΜ εμφανίζουν βλάβες στα γονίδια JAK2, CALR, ή MPLΙ, οι οποίες με τη σειρά του υποβοηθούν την κατηγοριοποίηση του εκάστοτε νοσήματος, τη διάγνωση αλλά και την πρόγνωση του ασθενούς.

Εργαστηριακός Έλεγχος

Α. Μοριακός Έλεγχος

1. Έλεγχος για ύπαρξη του μεταλλαγμένου γονιδίου BCR-ABL1
Για αρχικό έλεγχο συνίσταται η δοκιμασία FISH (fluorescence in situ hybridization) είτε σε δείγμα περιφερικού αίματος είτε μυελού για τον εντοπισμό σπάνιων βλαβών, οι οποίες δεν είναι ανιχνεύσιμες με συμβατικές μοριακές μεθόδους. Εάν η FISH δεν εντοπίσει το BCR-ABL1 τότε αποκλείεται αυτόματα η Χρόνια Μυελογενής Λευχαιμία και ακολουθεί έλεγχος για άλλες μεταλλάξεις που έχουν συσχετιστεί με ΜΥΝ. Η ύπαρξη του BCR-ABL1 μπορεί να εντοπιστεί και με τη μέθοδο της RT-PCR (Multiplex reverse transcriptase polymerase chain reaction).

2. Έλεγχος ύπαρξης μεταλλάξεων σε άλλα γονίδια
Μετά τον έλεγχο για το BCR-ABL1, συνίσταται ο γονιδιακός έλεγχος για την μετάλλαξη JAK2 V617F καθώς είναι η πιο συχνή μετάλλαξη σε ασθενείς με Αληθή Πολυκυτταραιμία (>95%). Εάν ο ασθενής βρεθεί αρνητικός για την συγκεκριμένη βλάβη, και η υποψία για ΑΠ είναι ισχυρή, τότε συνίσταται πλήρης έλεγχος για το εξόνιο 12 του γονιδίου JAK2.
Σε ασθενείς με κλινική εικόνα Ιδιοπαθούς Θρομβοκυτταραιμίας ή Πρωτοπαθούς Μυελοΐνωσης, συνίσταται έλεγχος για ανίχνευση μεταλλάξεων στα γονίδια JAK2, MPL, or CALR. Εάν δεν εντοπιστούν μεταλλάξεις σε αυτά (τριπλά αρνητικοί ασθενείς) ακολουθεί έλεγχος στα γονίδια ASXL1, CBL, CSF3R, DNM3TA, EZH2, IDH1, IDH2, LINK/SH2B3, SF3B1, SRSF2, TET2, TP53, και U2AF1.
Ασθενείς με γονιδιακές αναδιατάξεις στα γονίδια PDGFRA, PDGFRB, FGRF1, ή PCM1-JAK2 θεωρείται ότι έχουν μυελικά/λεμφικά νεοπλάσματα διαφορετικής ταξινόμησης από τα ΜΥΝ. Η πιο συνήθης μέθοδος ελέγχου είναι μέσω πολυγονιδιακού πάνελ NGS που παρουσιάζει σημαντικά πλεονεκτήματα σε σχέση με τη μοριακή ανάλυση ενός μόνο γονιδίου.

3. Κυτταρογενετική
Η κυτταρογενετική ανάλυση είναι σημαντική για την διάκριση των κατηγοριών ΜΥΝ. Εκτός από αυτή, η χρωμοσωμική ανάλυση προσφέρει πληροφορίες για την ύπαρξη κλώνων αλλά και για κλωνική επέκταση κυττάρων κατά το πέρας του χρόνου καθώς και για την αξιολόγηση επιτυχίας της θεραπείας. Ο καρυότυπος, με ή χωρίς FISH, συνίσταται να γίνεται συνοδευόμενος με βιοψία μυελού των οστών.
Το χρωμόσωμα Philadelphia προκύπτει από την αμοιβαία μετάθεση των χρωμοσωμάτων 9 και 22, επηρεάζει το μεταλλαγμένο γονίδιο BCR-ABL1 και αποτελεί το σήμα κατατεθέν της ΧΜΛ. Άλλοι πολύπλοκοι καρυότυποι που έχουν προγνωστική αξία στην εξέλιξη των ΜΥΝ σε Οξεία Μυελογενή Λευχαιμία (ΟΜΛ, Acute Myeloid Leukemia - AML) είναι οι τρισωμίες 8, 7/7q-, i(17q), 5/5q-, 12p-, inv(3), ή αναδιατάξεις της περιοχής 11q23.