Πληροφορίες για εφήβους

Τι είναι το γυναικείο αναπαραγωγικό σύστημα;

Το αναπαραγωγικό σύστημα της γυναίκας βρίσκεται μέσα στην πύελο. Η πύελος είναι το χαμηλότερο σημείο της κοιλιάς. Το εξωτερικό μέρος του συστήματος, δηλαδή τα εξωτερικά γεννητικά όργανα, τα ονομάζουμε εφήβαιο.

Πάνω από την είσοδο του κόλπου βρίσκονται τα εξωτερικά χείλη του αιδοίου. Η κλειτορίδα ένα μικρό αισθητήριο όργανο, βρίσκεται κατά μήκος εκεί που ενώνονται τα χείλη του αιδοίου.
Η ουρήθρα μεταφέρει τα ούρα από την ουροδόχο κύστη.

Τα εσωτερικά γεννητικά όργανα της γυναίκας είναι ο κόλπος, η μήτρα, οι σάλπιγγες και οι ωοθήκες.

Ο κόλπος είναι ένας μυώδης στενός σωλήνας, που εκτείνεται από την είσοδο του κόλπου μέχρι τη μήτρα. Έχει μήκος 8-12 cm σε μία ενήλικη γυναίκα. Επειδή τα τοιχώματά του είναι μυώδη μπορεί να ανοίξει και να κλείσει το άνοιγμά του. Αυτή η ικανότητά του επιτρέπει να δέχεται κάτι λεπτό όπως το ταμπόν, μέχρι κάτι μεγαλύτερο όπως ένα μωρό. Τα τοιχώματά του καλύπτονται από μεμβράνη, που κρατούν τον κόλπο υγρό και προστατευμένο. Έχει διάφορες λειτουργίες όπως η συμμετοχή του στη σεξουαλική δραστηριότητα (είσοδος του πέους στον κόλπο), το κανάλι μέσω του οποίου οδηγείται το νεογέννητο από τη μήτρα στον έξω κόσμο και για τη διαφυγή του αίματος της περιόδου μας.

Ένα λεπτό κομμάτι ιστού με 1 ή 2 τρύπες λέγεται υμένας και καλύπτει το άνοιγμα του κόλπου. Οι υμένες είναι διαφορετικοί από άτομο σε άτομο. Κάποιες γυναίκες στην πρώτη τους σεξουαλική εμπειρία έχουν λίγο αίμα λόγω ότι ο υμένας σπάζει και άλλες δεν παρατηρούν καμία αλλαγή.

Ο κόλπος οδηγεί στη μήτρα μέσω του τραχήλου. Ο τράχηλος έχει δυνατά, παχιά τοιχώματα. Το άνοιγμα του τραχήλου είναι πολύ μικρό και έτσι ένα ταμπόν δεν μπορεί να μπει πιο μέσα, αλλά μπορεί να ανοίξει για να βγει το μωρό από τη μήτρα.

Η μήτρα έχει σχήμα και μέγεθος όπως το αχλάδι, με τοιχώματα παχιά και μυώδη. Στην πραγματικότητα η μήτρα διαθέτει από τους πιο δυνατούς μύες του γυναικείου σώματος. Αυτοί οι μύες επιτρέπουν στη μήτρα να διογκωθεί, να μεγαλώσει σε μέγεθος κατά την περίοδο της εγκυμοσύνης και μετά με τις κινήσεις τους βοηθούν να σπρώξει το παιδί προς τα έξω κατά τον τοκετό. Όταν δεν είναι έγκυος η γυναίκα, το πλάτος της μήτρας είναι περίπου 5cm.

Στις πάνω γωνίες της μήτρας υπάρχουν οι σάλπιγγες, σωλήνες που συνδέουν τη μήτρα με τις ωοθήκες. Οι ωοθήκες είναι δυο όργανα οβάλ σχήματος πάνω δεξιά και αριστερά της μήτρας. Παράγουν, αποθηκεύουν και απελευθερώνουν ωάρια μέσα στις σάλπιγγες κατά την ωορρηξία. Κάθε ωοθήκη είναι επίσης μέρος του ενδοκρινικού συστήματος, γιατί παράγουν γυναικείες ορμόνες, όπως τα οιστρογόνα και η προγεστερόνη.
Οι σάλπιγγες είναι περίπου 10cm μακριές και πλατιές τόσο περίπου όσο ένα μακαρόνι. Στη μία άκρη κάθε μια από αυτές έχει ένα κροσσωτό χωνί, που αγκαλιάζει την ωοθήκη, αλλά δεν την ακουμπά. Από εκεί ένα ωάριο εισέρχεται στην σάλπιγγα και τα μικρά κρόσσια το «σπρώχνουν» ελαφρά προκειμένου να προχωρήσει μέχρι τη μήτρα.

Τι ρόλο παίζει το γυναικείο αναπαραγωγικό σύστημα;

Το γεννητικό σύστημα της γυναίκας την καθιστά ικανή να:

• Παράγει τα ωάρια
• Να έχει σεξουαλική ζωή
• Να είναι γόνιμη, ώστε να κάνει παιδιά

Η σεξουαλική αναπαραγωγή δεν θα μπορούσε να συμβεί χωρίς τα σεξουαλικά όργανα που λέγονται γονάδες. Και τα δυο φύλα, άνδρες και γυναίκες έχουν γονάδες. Στις γυναίκες γονάδες είναι οι ωοθήκες και παράγουν τους θηλυκούς γαμέτες, τα ωάρια. Στους άνδρες γονάδες είναι οι όρχεις και παράγουν τους αρσενικούς γαμέτες, τα σπερματοζωάρια. Αφού ένα ωάριο γονιμοποιηθεί από το σπέρμα, λέγεται ζυγωτής.

Όταν γεννιέται ένα μωρό και είναι κορίτσι, οι ωοθήκες του περιέχουν εκατοντάδες ή χιλιάδες ωάρια, τα οποία είναι ανενεργά μέχρι να ξεκινήσει η εφηβεία. Στην εφηβεία η υπόφυση που βρίσκεται στο κέντρο του εγκεφάλου, φτιάχνει ορμόνες, που διεγείρουν τις ωοθήκες να παράγουν τις γυναικείες ορμόνες. Αυτές οι ορμόνες κάνουν ένα κορίτσι να μετατραπεί σε μία σωματικά σεξουαλικά ώριμη γυναίκα. Στο τέλος της εφηβείας τα κορίτσια απελευθερώνουν ωάρια σαν μέρος της περιόδου, που έχουν κάθε μήνα και αυτό λέγεται έμμηνος ρύση ή περίοδος.

Μία φορά κάθε μήνα, στη διάρκεια της ωορρηξίας, η μία ωοθήκη στέλνει ένα μικροσκοπικό ωάριο μέσα στις σάλπιγγες. Αν αυτό το ωάριο δεν γονιμοποιηθεί από το σπερματοζωάριο, τότε «στεγνώνει» και απομακρύνεται από το σώμα 2 εβδομάδες αργότερα, μέσω της μήτρας. Αυτή η διαδικασία λέγεται περίοδος. Αίμα και ιστοί από το εσωτερικό της μήτρας, αποτελούν το υλικό της περιόδου, η οποία διαρκεί στα περισσότερα κορίτσια από 3 – 5 ημέρες. Η πρώτη περίοδος ενός κοριτσιού, καλείται εμμηναρχή.

Είναι συνηθισμένο για γυναίκες και κορίτσια να αισθάνονται διάφορα δυσάρεστα συμπτώματα κάποιες μέρες, πριν την περίοδό τους. Αυτό λέγεται προεμμηνορυσιακό σύνδρομο και περιλαμβάνει μία ποικιλία σωματικών και ψυχολογικών συμπτωμάτων, όπως είναι η ακμή, η βουλιμία, πονοκέφαλος, πόνος στο στήθος, δυσκοιλιότητα, κατάθλιψη, ανησυχία, άγχος ή δυσκολία στη συγκέντρωση.

Πολλά κορίτσια νιώθουν έντονους πόνους τις πρώτες ημέρες της περιόδου τους, οι οποίες προκαλούνται από τις προσταγλανδίνες, ουσίες που συσπούν τους μύες της μήτρας.
Μπορεί να χρειαστεί έως και 2 χρόνια από την εμμηναρχή για να αναπτύξει το σώμα του νεαρού κοριτσιού μία κανονική έμμηνο ρύση (περίοδο), κάθε 23 – 28 ημέρες.

Πως γίνεται η γονιμοποίηση του ωαρίου;

Όταν ο άνδρας εκσπερματώνει μία ποσότητα περίπου 1,5 – 6 ml σπέρματος, βρίσκεται μέσα στον κόλπο. Περίπου 75 – 900.000.000 σπερματοζωάρια, που βρίσκονται μέσα σε αυτή τη μικρή ποσότητα σπέρματος, διασχίζουν τον κόλπο, τον τράχηλο και την μήτρα για να φτάσουν στις σάλπιγγες. Από όλα αυτά τα σπερματοζωάρια μόνο ένα θα γονιμοποιήσει το ωάριο.
Μία εβδομάδα μετά τη γονιμοποίηση του ωαρίου (ζυγωτής) αυτό έχει γίνει μία βλαστοκύστη,που έχει το μέγεθος κεφαλής καρφίτσας και είναι μία μάζα κυττάρων και ιστών.
Η βλαστοκύστη μεταφέρεται στον πυθμένα της μήτρας, που λέγεται ενδομήτριο. Οι ορμόνες, τα οιστρογόνα βοηθούν το ενδομήτριο να γίνει παχύ και πλούσιο σε αίμα, για να «θρέψει» το έμβρυο. Αυτή η διαδικασία λέγεται εμφύτευση.

Μετά ακολουθεί το στάδιο της εμβρυϊκής ανάπτυξης. Μετά από 8 περίπου εβδομάδες, το έμβρυο έχει το μέγεθος δάκτυλου ενός ενήλικα και σχεδόν όλα τα μέρη – εγκέφαλος νεύρα, καρδιά, αίμα, έντερο, μύες και δέρμα, έχουν σχηματιστεί. Το έμβρυο βρίσκεται μέσα στο αμνιακό υγρό του αμνιακού σάκου. Παίρνει οξυγόνο και τροφή μέσω του πλακούντα (ένα σύστημα αγγείων) από τη μητέρα του. Ο πλακούντας είναι στο εσωτερικό τοίχωμα της μήτρας και ενώνει τη μητέρα με το έμβρυο με τον ομφάλιο λώρο. Η εγκυμοσύνη διαρκεί 280 ημέρες, περίπου 9 μήνες.

Τι είναι το ανδρικό αναπαραγωγικό σύστημα;

Το ανδρικό αναπαραγωγικό σύστημα περιλαμβάνει:

• τους όρχεις
• την επιδιδυμίδα
• τον προστάτη
• το πέος

Το αγόρι που έχει ωριμάσει σωματικά σεξουαλικά, έχει δύο όρχεις που παράγουν και αποθηκεύουν εκατομμύρια σπερματοζωάρια. Οι όρχεις έχουν οβάλ σχήμα και ανεπτυγμένοι πλέον έχουν μήκος 5 cm και διάμετρο 3 cm. Οι όρχεις αποτελούν επίσης μέρος του ενδοκρινικού συστήματος, γιατί εκκρίνουν ορμόνες, όπως την τεστοστερόνη. Η τεστοστερόνη αποτελεί μέρος της εφηβείας των αγοριών και ευθύνεται για τη βαθιά φωνή των αγοριών, τους μεγαλύτερους μύες και τις τρίχες του σώματος. Επίσης διεγείρει την παραγωγή σπέρματος.

Παράπλευρα των όρχεων βρίσκεται η επιδιδυμίδα. Η επιδιδυμίδα με τους όρχεις κρέμονται σε ένα σάκο έξω στην πύελο, που λέγεται όσχεο. Αυτός ο σάκος βοηθά τους όρχεις να ρυθμίζουν τη θερμοκρασία, η οποία χρειάζεται να είναι μικρότερη του σώματος, προκειμένου να παραχθεί το σπέρμα. Για τον ίδιο λόγο το όσχεο μπορεί και να αλλάζει σχήμα. Έτσι όταν κάνει κρύο συρρικνώνεται και γίνεται πιο σφιχτό προκειμένου να κρατήσει τη θερμοκρασία του σώματος, ενώ όταν κάνει ζέστη χαλαρώνει για να αποβάλλει την παραπάνω θερμότητα. Αυτό συμβαίνει αυτόματα με μηνύματα που στέλνει ο εγκέφαλος.

Ο προστάτης ο οποίος παράγει μερικά στοιχεία του σπέρματος, βρίσκεται πίσω από την ουροδόχο κύστη.

Η ουρήθρα είναι το κανάλι που μεταφέρει το σπέρμα έξω από το σώμα, μέσω του πέους. Η ουρήθρα είναι επίσης μέρος του ουροποιητικού συστήματος.

Όλα τα αγόρια γεννιούνται με την ακροποσθία, ένα κομμάτι δέρματος στο τέλος του πέους, που καλύπτει τη βάλανο. Σε κάποια αγόρια οι γονείς αποφασίζουν τις πρώτες ημέρες του νεογέννητου αγοριού να την αφαιρέσουν. Αν και αυτό δεν κρίνεται ιατρικά απαραίτητο, συνήθως όταν γίνεται είναι είτε για λόγους θρησκευτικούς ή λόγους υγιεινής.

Τι ρόλο παίζει το ανδρικό αναπαραγωγικό σύστημα;

Τα ανδρικά γεννητικά όργανα λειτουργούν για να παράγουν και να ελευθερώσουν σπέρμα στο γυναικείο γεννητικό σύστημα, στη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής. Επίσης παράγουν ορμόνες που βοηθούν το αγόρι κατά τη διάρκεια της εφηβείας να ωριμάσει σωματικά.

Όταν γεννιέται ένα αγόρι έχει όλα τα μέρη του ανδρικού αναπαραγωγικού συστήματος, τα οποία όμως μένουν ανενεργή μέχρι την εφηβεία. Όταν ξεκινά η εφηβεία μεταξύ 10-14 ετών ο υποθάλαμος εκκρίνει ορμόνες ,που διεγείρουν τους όρχεις να παράγουν τεστοστερόνη, η οποία φέρνει πολλές φυσικές αλλαγές. Ο χρόνος που συμβαίνουν αυτά είναι διαφορετικός για κάθε αγόρι.

Στο πρώτο στάδιο της ανδρικής εφηβείας, το όσχεο και οι όρχεις γίνονται μεγαλύτεροι. Το πέος αποκτά μεγαλύτερο μήκος, όπως οι σπερματοδόχες κύστεις και ο προστάτης. Τρίχες αρχίζουν να εμφανίζονται στο εφήβαιο, στο πρόσωπο και στη μασχάλη. Η φωνή του εφήβου αρχίζει να βαθαίνει.

Όταν ένα αγόρι μπει στην εφηβεία, θα παράγει εκατομμύρια σπερματοζωάρια την ημέρα. Το σπέρμα ωριμάζει μέσα στους όρχεις, μέσα στα σπερματογόνα σωληνάρια. Κατά τη γέννηση τα σωληνάρια αυτά έχουν μόνο κύτταρα, αλλά στην εφηβεία η τεστοστερόνη και οι άλλες ορμόνες τα μετατρέπουν σε σπερματοζωάρια. Το φυσιολογικό σπερματοζωάριο έχει ωοειδή κεφαλή και μία μόνο ουρά, η οποία κινείται. Η κεφαλή φέρει γενετικό υλικό. Το ταξίδι τους μέσα στη επιδιδυμίδα διαρκεί 4 – 6 εβδομάδες.

Οι σπερματοδόχες κύστες και ο προστάτης παράγουν ένα υγρό που λέγεται σπερματικό υγρό μέσα στο οποίο ζουν τα σπερματοζωάρια. Αυτό το μίγμα καλείται σπέρμα.

Τι είναι η εφηβεία;

Εφηβεία είναι η περίοδος που το σώμα ξεκινά να αλλάζει και να αναπτύσσεται, από παιδικό να παίρνει μορφή ενήλικα. Στη διάρκεια της εφηβείας το σώμα μας αναπτύσσεται με τον πιο γοργό ρυθμό από οποιαδήποτε άλλη φάση της ζωής μας, εκτός της βρεφικής.

Οι αλλαγές που συμβαίνουν στην εφηβεία αφορούν κάθε αγόρι ή κορίτσι. Μπορεί όλοι μας να είμαστε τελείως διαφορετικοί μεταξύ μας, έχουμε όμως όλοι κάτι κοινό, όλοι περάσαμε εφηβεία.

Τι αλλαγές συμβαίνουν;

Όταν το σώμα ολοκληρώσει ένα συγκεκριμένο στάδιο ανάπτυξης, ο εγκέφαλος εκκρίνει μία ορμόνη η οποία ξεκινά τις αλλαγές της εφηβείας. Ονομάζεται εκλυτική γοναδοτρόπος ορμόνη ή GnRH. Όταν η GnRH φθάσει στην υπόφυση, τότε απελευθερώνονται στην κυκλοφορία του αίματος δυο ορμόνες της εφηβείας: η ωχρινοτρόπος ορμόνη LH και η θυλακιοτρόπος FSH. Αγόρια και κορίτσια έχουν αυτές τις δύο ορμόνες στο σώμα τους, με διαφορετικές όμως λειτουργίες.

Στα αγόρια αυτές οι ορμόνες μέσω της κυκλοφορίας του αίματος φθάνουν στους όρχεις, όπου και δίνουν το ερέθισμα για να ξεκινήσει η παραγωγή τεστοστερόνης και σπέρματος. Η τεστοστερόνη είναι η ορμόνη, που είναι υπεύθυνη για τις περισσότερες αλλαγές στο σώμα των αγοριών στην εφηβεία.

Στα κορίτσια οι FSH και LH ορμόνες δρουν στις ωοθήκες, όπου βρίσκονται τα ωάρια από τη γέννηση του παιδιού. Οι ορμόνες αυτές διεγείρουν τις ωοθήκες να παράγουν άλλες ορμόνες,
που λέγονται οιστρογόνα. Τα οιστρογόνα, η FSH και η LH αλλάζουν το κοριτσίστικο σώμα σε γυναικείο και το προετοιμάζουν για εγκυμοσύνη.

Η εφηβεία συνήθως ξεκινά στην ηλικία 8 – 13 ετών για τα κορίτσια και 10 – 15 ετών στα αγόρια. Σε μερικά κορίτσια ή αγόρια είναι δυνατόν να ξεκινήσει νωρίτερα. Είναι μία «έκρηξη» ανάπτυξης.

Το σώμα σας αναπτύσσεται με γοργότατους ρυθμούς. Αυτή η «έκρηξη» ανάπτυξης διαρκεί 2-3 χρόνια. Η περίοδος ανάπτυξης στην εφηβεία είναι και η τελευταία χρονική περίοδος που το σώμα ψηλώνει. Μετά θα έχετε το ύψος ενός ενήλικα.

Το σώμα δεν ψηλώνει μόνο, αλλάζει με ποικίλους τρόπους. Θα πάρετε περισσότερα κιλά και το σχήμα του σώματος θα παρατηρήσετε ότι αλλάζει. Οι πλάτες των αγοριών πλαταίνουν και το σώμα τους γίνεται περισσότερο μυώδες. Η φωνή βαθαίνει και μερικά αγόρια ίσως να παρατηρήσουν μία μικρή ανάπτυξη των μαστών. Στα περισσότερα από αυτά, η ανάπτυξη αυτή χάνεται με το τέλος της εφηβείας.
Τα αγόρια θα παρατηρήσουν και άλλες αλλαγές, όπως η αύξηση του μήκους και του πλάτους του πέους και η αύξηση του μεγέθους των όρχεων.

Τα κορίτσια αποκτούν καμπύλες στο σώμα τους. Αποκτούν βάρος στη λεκάνη και «φουσκώνουν» οι μαστοί τους, οι οποίοι κάποιες φορές πονάνε. Αυτό είναι φυσιολογικό. Το γεγονός ότι αυξάνεται το βάρος σώματος αποτελεί φυσιολογικό μέρος της ανάπτυξης και είναι ολότελα ανθυγιεινό σ’ αυτό το στάδιο τα κορίτσια να κάνουν δίαιτα. Αν νομίζετε ότι το βάρος σας είναι παραπάνω από το φυσιολογικό απευθυνθείτε στο γιατρό σας. Εκείνος θα σας υποδείξει ένα μοντέλο διατροφής ,που δεν θα βλάψει τηνπορεία της ανάπτυξής σας.

Συνήθως 2 – 2 ½ χρόνια μετά την έναρξη της αύξησης του στήθους, έρχεται η πρώτη περίοδος. Αυτό είναι ένα ακόμη στοιχείο που επιβεβαιώνει τη φυσιολογική εξέλιξη της εφηβείας. Τα κορίτσια έχουν δύο ωοθήκες και κάθε μία από αυτές έχει εκατοντάδες ωάρια. Στη διάρκεια της περιόδου ένα από αυτά τα ωάρια έρχεται έξω από την ωοθήκη, αρχίζει το ταξίδι του μέσω των σαλπίγγων και τελειώνει στη μήτρα. Πριν το ωάριο απελευθερωθεί από την ωοθήκη, προετοιμάζεται η μήτρα φτιάχνοντας ένα παχύ στρώμα από αγγεία και ιστό. Αν γονιμοποιηθεί το ωάριο, μένει στη μήτρα στο γόνιμο έδαφος που προετοιμάστηκε και εξελίσσεται σε μωρό. Αν δεν γονιμοποιηθεί το ωάριο, η μήτρα δεν χρειάζεται πλέον τα αγγεία και τον ιστό που έφτιαξε και τα αποβάλλει με τη μορφή της περιόδου.

Η περίοδος (έμμηνος ρύση) συνήθως διαρκεί 5 – 7 ημέρες και δύο περίπου εβδομάδες μετά το ξεκίνημά της ένα νέο ωάριο απελευθερώνεται.

Τρίχες, τρίχες παντού…

Ένα από τα πρώτα σημάδια έναρξης της εφηβείας είναι η τριχοφυΐα σε σημεία που δεν υπήρχε νωρίτερα. Σε αγόρια και κορίτσια εμφανίζονται τρίχες στις μασχάλες και στα γεννητικά όργανα. Όσο προχωρά η εφηβεία γίνονται πιο μακριές, πιο παχιές και σκουρότερες. Στα αγόρια αρχίζουν να βγαίνουν τρίχες και στο πρόσωπο.

Τι έπαθε το πρόσωπό μου;

Μαζί με την εφηβεία έρχονται η ακμή και τα σπυράκια. Η ακμή συνδέεται στενά με τις ορμόνες της εφηβείας. Τα πρώτα σπυράκια εμφανίζονται γύρω στο ξεκίνημα της εφηβείας και μπορεί να παραμείνουν μέχρι την ενηλικίωση. Μπορείτε να τα δείτε στο πρόσωπο, την πλάτη και στο στήθος.

Γιατί μυρίζω άσχημα;

Πολλοί έφηβοι παρατηρούν ότι μία καινούρια μυρωδιά βγαίνει από τις μασχάλες και πολλά άλλα μέρη του σώματος. Αυτό συμβαίνει γιατί οι ορμόνες επηρεάζουν τους αδένες του δέρματος, οι οποίοι με τη σειρά τους εκκρίνουν δύσοσμες ουσίες. Ο ιδρώτας που μυρίζει θα συνεχιστεί μέχρι την ενηλικίωση.
Κρατήστε το σώμα σας καθαρό, κάνετε μπάνιο κάθε μέρα και χρησιμοποιείστε κάποιο αποσμητικό.

Τι άλλο θα μου συμβεί;

Αγόρια και κορίτσια παρατηρούν πολλές αλλαγές και όλες είναι φυσιολογικές. Τα κορίτσια ίσως παρατηρήσουν και αισθανθούν μία άσπρη, παχιά βλέννη να βγαίνει από τον κόλπο τους. Όσο η βλέννη είναι άσπρη και δεν μυρίζει, είναι κάτι απόλυτα φυσιολογικό σαν αποτέλεσμα της επίδρασης των ορμονών στον κόλπο.

Τα αγόρια αρχίζουν και έχουν στύση. Αυτό μπορεί να συμβεί όταν φανταστούν ή δουν η σκεφτούν κάτι σεξουαλικό ή και χωρίς αιτία.
Μπορεί ακόμη να έχουν την εμπειρία του λεγόμενου «βρεγμένου» ονείρου (νυχτερινή εκσπερμάτωση). Συμβαίνει στη διάρκεια του ύπνου και το καταλαβαίνει το πρωί που αντιλαμβάνεται να είναι λίγο βρεγμένα τα σκεπάσματα και τα εσώρουχά του. Με το τέλος της εφηβείας η κατάσταση αυτή σταματά.

Όλα αυτά μου φαίνονται περίεργα…

Όσο οι ορμόνες της εφηβείας αλλάζουν το σώμα μας εξωτερικά, ταυτόχρονα φέρουν αλλαγές και στο πως νιώθουμε.
Το σώμα προσαρμόζεται στις καινούριες ορμόνες και το ίδιο πρέπει να κάνει και το μυαλό. Στη διάρκεια της εφηβείας μπορεί να νιώσετε σύγχυση, μπέρδεμα, αναστάτωση.
Μπορεί συχνά να είστε υπερευαίσθητοι ή ευέξαπτοι. Μερικοί έφηβοι χάνουν την ψυχραιμία τους περισσότερο από το φυσιολογικό και μαλώνουν συχνά με τους φίλους και την οικογένειά τους.
Είναι πράγματι δύσκολο να διαχειριστεί κανείς τόσα καινούρια συναισθήματα. Συνήθως οι άνθρωποι δεν έχουν σκοπό να πληγώσουν τα αισθήματά σας ή να σας θυμώσουν σκόπιμα. Μπορεί να μην φταίνε η οικογένεια ήοιφίλοισας που εσείς θυμώνετε, αλλά ο καινούριος «εφηβικός εγκέφαλος» που προσπαθεί να προσαρμοστεί. Και αν η προσαρμογή αυτή φαίνεται δύσκολη στην αρχή, να είστε σίγουροι ότι σταδιακά γίνεται ευκολότερη. Σε αυτή τη φάση της ζωής σας θα σας βοηθήσει να μιλήσετε σε κάποιον και να μοιραστείτε μαζί του το πώς αισθάνεστε. Μιλήστε, εκφραστείτε…

Μπορεί ακόμη να έχετε μπερδεμένα συναισθήματα για το σεξ και πολλές, πολλές ερωτήσεις. Οι ορμόνες των ενηλίκων τα οιστρογόνα και ητεστοστερονηείναι σημάδια ότι το σώμα σας είναι έτοιμο να αναλάβει καινούριες ευθύνες, όπως την ικανότητα να δημιουργήσει ένα παιδί. Γι αυτό είναι πολύ σημαντικό να πάρετε απαντήσεις σε όλες σας τις ερωτήσεις.

Είναι φυσικό να αισθάνεστε ντροπή ή αμηχανία όταν μιλάτε για το σεξ, πρέπει όμως να σιγουρευτείτε ότι πήρατε τις σωστές πληροφορίες. Κάποιοι έφηβοι μπορούν να μιλήσουν στους γονείς τους για το σεξ. Αν δεν μπορείτε να το κάνετε αυτό, υπάρχουν πολλοί άλλοι στους οποίους μπορείτε να απευθυνθείτε για απαντήσεις όπως ο γιατρός σας, ο σχολικός σύμβουλος, ένας καθηγητής που εμπιστεύεστε ή ένας άλλος ενήλικας με τον οποίο νιώθετε άνετα.

Μεγαλώνω όμως διαφορετικά…

Οι άνθρωποι είμαστε διαφορετικοί μεταξύ μας, έτσι λοιπόν ακούγεται λογικό ότι και η ανάπτυξη του καθενός μας είναι διαφορετική. Έτσι δυο έφηβοι μπορεί να βρίσκονται χρονικά στην ίδια φάση της εφηβείας, αλλά οι αλλαγές συμβαίνουν με διαφορετικούς ρυθμούς. Μπορεί οι φίλες σας να απέκτησαν ήδη καμπύλες ενώ εσείς όχι. Μπορεί η φωνή του κολλητού σας φίλου να έγινε αντρική και εσείς να νομίζετε ότι η δική σας φωνή θα παραμείνει πάντα παιδική. Ή μπορεί να νιώθετε χάλια επειδή είστε το ψηλότερο κορίτσι της τάξης ή το μοναδικό αγόρι που χρειάζεται ξύρισμα.
Σταδιακά όμως όλα αυτά θα συμβούν και στους φίλους σας. Πρέπει επίσης να θυμάστε ότι δεν υπάρχει σωστό ή λάθος στο πως φαινόμαστε. Το διαφορετικό εσωτερικά και εξωτερικά μας κάνει άνθρωπο, μοναδικό, ξεχωριστό.

Τι σημαίνει καθυστερημένη εφηβεία;

Το πότε ξεκινά και το πότε τελειώνει η εφηβεία διαφέρει από έφηβο σε έφηβο. Γενικά πάντως ξεκινά κάπου ανάμεσα στις ηλικίες 7 – 13 ετών για τα κορίτσια και 9 – 15 ετών για τα αγόρια αν και για κάποιους εφήβους μπορεί να συμβεί νωρίτερα ή και αργότερα. Υπάρχουν όμως έφηβοι που ξεπερνούν τα όρια αυτά της ηλικίας και ακόμη το σώμα τους δε δείχνει σημάδια αλλαγών. Αυτό λέγεται καθυστερημένη εφηβεία.

Τι προκαλεί την καθυστερημένη εφηβεία;

Υπάρχουν διάφορες αιτίες για τις οποίες η εφηβεία μπορεί να καθυστερήσει. Πιο συχνά είναι απλώς ένα οικογενειακό πλάνο ανάπτυξης, δηλαδή υπάρχει κάποιος στην οικογένεια γονιός, θείος, θεία, αδελφός, αδελφή ή ξαδέλφια, που αναπτύχθηκαν πιο αργά. Κάτι τέτοιο δεν απαιτεί καμία θεραπεία και αυτοί οι έφηβοι θα αναπτυχθούν κανονικά, απλά λίγο αργότερα.
Προβλήματα υγείας μπορούν να καθυστερήσουν την εφηβεία, όπως χρόνιες ασθένειες: διαβήτης, κυστική ίνωση, παθήσεις των νεφρών ή ακόμη και το άσθμα. Η κατάλληλη θεραπεία και ο καλύτερος έλεγχος των ασθενειών αυτών, θα βοηθήσει στην ανάπτυξη του εφήβου.

Επίσης κάποιος που υποσιτίζεται μπορεί να καθυστερήσει να μπει στην εφηβεία, σε σύγκριση με τον έφηβο που τρέφεται ισορροπημένα. Για παράδειγμα οι έφηβοι με νευρογενή ανορεξία, συχνά χάνουν τόσο πολύ βάρος, ώστε το σώμα τους να αδυνατεί να αναπτυχθεί. Επίσης κορίτσια που αθλούνται σκληρά θα καθυστερήσουν να έχουν περίοδο, γιατί είναι πολύ λεπτά και στα κορίτσια είναι απαραίτητη μία συγκεκριμένη ποσότητα λίπους για να ξεκινήσει η εφηβεία και να έρθει η περίοδος.

Καθυστερημένη εφηβεία επίσης μπορεί να συμβεί λόγω προβλημάτων στην υπόφυση ή τον θυρεοειδή αδένα, λόγω διαταραχών στην παραγωγή ορμονών που παίζουν σημαντικό ρόλο στη σωματική ανάπτυξη.
Κάποιοι έχουν χρωμοσωμικές ανωμαλίες, δηλαδή στο DNA που έχει το σχέδιο κατασκευής του σώματός τους. Το σύνδρομο Turner είναι ένα παράδειγμα χρωμοσωμικής διαταραχής. Συμβαίνει όταν ένα γυναικείο Χ χρωμόσωμα είναι ανώμαλο ή λείπει. Αυτή η κατάσταση δημιουργεί προβλήματα στην ανάπτυξη του κοριτσιού, των ωοθηκών της και στην παραγωγή ορμονών. Οι γυναίκες με σύνδρομο Turner είναι πιο κοντές από το φυσιολογικό, έχουν υπογονιμότητα και ίσως κάποια άλλα προβλήματα υγείας.

Αγόρια με το σύνδρομο Klinefelter γεννιούνται με ένα Χ χρωμόσωμα παραπάνω, και αυτό μπορεί να καθυστερήσει τη σεξουαλική τους ανάπτυξη.

Τι μπορώ να κάνω για την καθυστερημένη εφηβεία;

Θα πρέπει να απευθυνθείτε στο γιατρό σας. Η ειδικότητα που ασχολείται με την καθυστερημένη εφηβεία είναι ο παιδοενδοκρινολόγος. Ο γιατρός θα σας ρωτήσει το ιατρικό ιστορικό σας, για προηγούμενες ασθένειες, αλλεργίες ή φάρμακα που πήρατε και για την ανάπτυξη συγγενών σας.

Θα σας συστήσει εξετάσεις αίματος και ακτινολογικές εξετάσεις. Οι εξετάσεις αίματος είναι: FSH, LH, Te (αγόρια), FTe (αγόρια), TSH, FT3, FT4, IGFBP1, IGFBP2, σάκχαρο, καρυότυπος.
Η ακτινογραφία, συνήθως του χεριού θα τον βοηθήσει να εκτιμήσει αν τα οστά αναπτύσσονται κανονικά.

Μερικοί έφηβοι στεναχωριούνται υπερβολικά για την καθυστέρηση της έναρξης της εφηβείας αν και ο γιατρός τους διαβεβαιώνει ότι όλα θα γίνουν σωστά. Σε μερικές τέτοιες περιπτώσεις οι γιατροί μπορεί να συστήσουν μία σύντομη θεραπεία με ορμόνες, προκειμένου να αρχίσουν οι σωματικές αλλαγές. Συνήθως λίγους μήνες μετά το τέλος της θεραπείας, οι ορμόνες του ίδιου του έφηβου αναλαμβάνουν, την ολοκλήρωση των εφηβικών αλλαγών.

Κι όμως είναι τόσο δύσκολο να περιμένω…

Μπορεί πραγματικά να είναι πολύ δύσκολο να βλέπεις τους φίλους σου να ψηλώνουν και να αλλάζουν, τη στιγμή που τίποτα από αυτά δεν συμβαίνει σε σένα. Ίσως να αισθάνεσαι ότι τελικά εσύ ποτέ δεν θα τους φτάσεις… Οι συμμαθητές σου μπορεί να κάνουν αστεία για το κοντό σου ανάστημα ή το στήθος που είναι σαν «πλάκα». Ακόμη και όταν ο γιατρός και οι γονείς σου σε διαβεβαιώνουν ότι όλα σταδιακά θα πάνε καλά, ακόμη και αν τους πιστεύεις, σου είναι πολύ δύσκολο να περιμένεις…

Συζήτησέ το με τους γονείς σου και το γιατρό σου. Για τις περισσότερες περιπτώσεις υπάρχουν λύσεις…

Τι εξετάσεις πρέπει να κάνω στη διάρκεια της εφηβείας μου;

Το ετήσιο τσεκ απ στην εφηβεία περιλαμβάνει τις παρακάτω εξετάσεις , που κάνουμε μια φορά το χρόνο στα πλαίσια της πρόληψης.

• Σάκχαρο
• Ουρία
• Κρεατινίνη
• SGOT, SGPT
• Χοληστερίνη
• Τριγλυκερίδια
• Σίδηρος, φεριττίνη
• Ασβέστιο, Φώσφορος, Μαγνήσιο
• TSH (θυρεοειδής)
• Γενική ούρων
• Anti Hbs (είναι σημαντικό να μετρήσουμε τον τίτλο των αντισωμάτων για την Β ηπατίτιδα , προκειμένου να επαναλάβουμε κάποια δόση του εμβολίου ή αν δεν έχουμε αντισώματα να ξανακάνουμε το εμβόλιο από την αρχή)
• Pap test (αν έχουμε σεξουαλική ζωή)

Επιστημονική επιμέλεια κειμένου: Ράνια Σουλτούκη, Βιοπαθολόγος Μικροβιολόγος