Σακχαρώδης Διαβήτης

Κάντε κλικ εδώ για να δείτε το άρθρο σε PDF

Τι είναι ο διαβήτης;

Ο διαβήτης είναι μια ασθένεια του μεταβολισμού που δημιουργείται, όταν ο οργανισμός μας δεν παράγει ινσουλίνη, ή όταν δεν τη χρησιμοποιεί σωστά, ώστε η γλυκόζη να μπει μέσα στα κύτταρα για να παραχθεί η απαιτούμενη ενέργεια.

Ο πιο απλός ορισμός είναι: υψηλή τιμή σακχάρου στο αίμα = διαβήτης. Ο διαβήτης αν αφεθεί αρρύθμιστος ή αν δεν αντιμετωπιστεί σωστά, οδηγεί σε σοβαρότατες επιπλοκές, που μπορεί να απειλήσουν τη ζωή του ανθρώπου.

Είναι συχνή νόσος;

Είναι μια ασθένεια που έχει πάρει πλέον επιδημικές διαστάσεις παγκοσμίως. Ο σύγχρονος τρόπος ζωής με την πρόχειρη διατροφή και την έλλειψη άσκησης, δημιουργεί τις προϋποθέσεις για να νοσήσει κάποιος από διαβήτη.

Ποιος μπορεί να πάθει διαβήτη;

Από διαβήτη μπορεί να προσβληθούν άτομα που έχουν γενετική προδιάθεση. Οι παράγοντες που σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο για διαβήτη είναι οι ακόλουθοι:

• η ηλικία: άνθρωποι άνω των 45 ετών έχουν αυξημένο κίνδυνο
• το βάρος σώματος: οι υπέρβαροι και οι παχύσαρκοι παρουσιάζουν συχνότερα διαβήτη
• η σωματική άσκηση: η έλλειψη τακτικής άσκησης είναι παράγων κινδύνου
• το οικογενειακό ιστορικό: άτομα που έχουν ένα γονιό ή αδελφό ή αδελφή με σακχαρώδη διαβήτη, διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να εμφανίσουν κι αυτοί τη νόσο
• η εγκυμοσύνη: γυναίκες που παρουσίασαν διαβήτη κατά την εγκυμοσύνη ή που γέννησαν παιδί, που ζύγιζε περισσότερο από 4 κιλά έχουν περισσότερες πιθανότητες να προσβληθούν από διαβήτη.

Ποια συμπτώματα έχει ο ασθενής με διαβήτη;

Έχει υπολογισθεί ότι πολλοί ασθενείς πάσχουν από διαβήτη 5 περίπου χρόνια πριν εμφανιστούν τα συμπτώματα και μπει η διάγνωση. Μέχρι τότε είναι δυνατόν να προκληθούν πολλές βλάβες σε ζωτικά όργανα. Τα κυριότερα συμπτώματα του διαβήτη είναι:

• έντονη δίψα
• έντονη πείνα
• συχνή ούρηση
• πληγές και έλκη που δεν θεραπεύονται εύκολα
• δέρμα ξηρό και φαγούρα
• προβλήματα στην όραση, που διαρκώς επιδεινώνονται
• ασυνήθιστη κούραση και νύστα
• μυρμηκιάσματα, μουδιάσματα στα χέρια και στα πόδια
• συχνές μολύνσεις στο γεννητικό σύστημα, στα ούρα, στο δέρμα (μύκητες) και στα ούλα.

Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι συχνά ο διαβήτης στα αρχικά στάδια δεν προκαλεί συμπτώματα.

Με ποιες εξετάσεις μπορώ να δω αν έχω διαβήτη;

Η αρχική εξέταση είναι το σάκχαρο νηστείας. Ο ασθενής μετά από 1-12 ώρες νηστεία (ούτε παραπάνω, ούτε λιγότερο), θα εξετασθεί για το σάκχαρο του αίματος, που έχει φυσιολογικές τιμές 70-110mg/dl. Είναι μια απλή, φθηνή εξέταση αίματος, την οποία πρέπει να συμπεριλαμβάνουμε σε κάθε τσεκ απ, που κάνει ο ασθενής.

Για τιμές σακχάρου 110-120mg/dl, συνεχίζουμε τον έλεγχο με την καμπύλη σακχάρου και τη γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη, που θα μας βοηθήσουν να εξακριβώσουμε αν πρόκειται για προδιαβητική κατάσταση.

Η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη χρησιμεύει για τον έλεγχο του διαβητικού ασθενούς.

Τι είναι ο διαβήτης τύπου 1;

Είναι ανοσολογική ασθένεια, δηλαδή το σώμα φτιάχνει αντισώματα που στρέφονται ενάντια στα κύτταρα του παγκρέατος.
Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να καταστραφούν τα β- κύτταρα του παγκρέατος, που είναι υπεύθυνα για την παραγωγή της ινσουλίνης. Δεν είναι κληρονομικός, αλλά φαίνεται πως για την εκδήλωσή του υπάρχει γενετική προδιάθεση και κάποιοι περιβαλλοντικοί παράγοντες όπως ιοί, το άγχος, αλλά και τρόφιμα αλλεργιογόνα, παίζουν κάποιο ρόλο στην εμφάνισή του.

Ο διαβήτης τύπου 1 λέγεται και ινσουλινοεξαρτώμενος ή νεανικός διαβήτης. Ινσουλινοεξαρτώμενος γιατί απαιτεί εφ’ όρου ζωής θεραπεία με ινσουλίνη και νεανικός διαβήτης, γιατί κατά κανόνα εμφανίζεται σε άτομα νεώτερης ηλικίας.

Η συχνότητά του είναι 1 στα 590 άτομα ηλικίας κάτω των 20 ετών. Τα συμπτώματά του είναι τις περισσότερες φορές θορυβώδη: μεγάλη δίψα, μεγάλη ποσότητα ούρησης, συνεχής πείνα, απώλεια βάρους, αδυναμία και αφυδάτωση. Αν δεν γίνει έγκαιρα η διάγνωση και η χορήγηση ινσουλίνης, τότε έχουμε το διαβητικό κετοοξεωτικό κώμα, μια απειλητική για τη ζωή κατάσταση.

Τι είναι ο διαβήτης τύπου 2;

Για την εμφάνιση αυτής της μορφής διαβήτη παίζει ρόλο η γενετική προδιάθεση, αλλά και το γήρας, η παχυσαρκία και η έλλειψη άσκησης παίζουν σημαντικό ρόλο.

Στο διαβήτη τύπου 2 το πάγκρεας εκκρίνει ινσουλίνη, αλλά δεν χρησιμοποιείται αποτελεσματικά από τον οργανισμό.
Λέγεται μη ινσουλινοεξαρτώμενος ή διαβήτης των ενηλίκων.

Μη ινσουλινοεξαρτώμενος, γιατί η επιβίωση των ασθενών δεν εξαρτάται από την ινσουλίνη και διαβήτης των ενηλίκων, γιατί συνήθως εμφανίζεται σε άτομα ηλικίας άνω των 40 ετών και συνηθέστερα άνω των 55 ετών.

Περίπου το 90-95% όλων των περιπτώσεων του διαβήτη είναι μορφές διαβήτη τύπου 2. Tα συμπτώματά του δεν είναι τόσο θορυβώδη και είναι: αδυναμία, κόπωση, συχνουρία (ειδικά βράδυ), δίψα, θολή όραση, συχνές λοιμώξεις (κολπίτιδες, ουρολοιμώξεις), αργή επούλωση πληγών κ.ά.

Τα άτομα με διαβήτη τι πρέπει να προσέχουν;

Ο διαβήτης είναι μια ασθένεια που δεν θεραπεύεται. Σκοπός μας όμως είναι να αποτρέψουμε ή να ελαχιστοποιήσουμε τις επιπλοκές του, οι οποίες μπορεί να είναι πολύ σοβαρές όπως: η τύφλωση, η καρδιακή νόσος, το εγκεφαλικό επεισόδιο, η νεφρική ανεπάρκεια και οι ακρωτηριασμοί. Για να αποφύγουμε αυτές τις δυσάρεστες συνέπειες, θα κινηθούμε σε τρεις δράσεις:

• Διατροφή
• Άσκηση
• Θεραπεία

Κανένας από τους άξονες δράσης δεν μπορεί να λειτουργήσει μόνος του.

Τι πρέπει να αλλάξει στη διατροφή του διαβητικού;

Ένας μύθος είναι ότι οι διαβητικοί πρέπει να τρώνε ξεχωριστά και ειδικά φαγητά. Αυτό που χρειάζεται, είναι ότι ο διαβητικός πρέπει να τρώει πειθαρχώντας στους κανόνες υγιεινής διατροφής, κάτι που πρέπει να κάνουμε όλοι.

Η διατροφή θα πρέπει να βασίζεται σε φαγητά με μικρή περιεκτικότητα σε ζάχαρη, λιπαρά και αλάτι. Να περιέχει καθημερινά φρούτα και λαχανικά και τροφές πλούσιες σε φυτικές ίνες, όπως το ψωμί, οι πατάτες, το ρύζι και τα ζυμαρικά.

Η υγιεινή διατροφή είναι θεμελιώδης, ανεξάρτητα από τη θεραπεία που παίρνει ο ασθενής (ινσουλίνη, ή χάπια), ή την ηλικία (ενήλικας ή παιδί). Όλοι πρέπει να παίρνουμε καθημερινά πρωινό, δεκατιανό, μεσημεριανό, απογευματινό και βραδυνό, με ισορροπία στην κατανάλωση υδατανθράκων, λιπών και των πρωτεϊνών.

Σημασία όμως δεν έχει μόνο το τι τρώει ο διαβητικός ασθενής αλλά και η ποσότητα.

• Η υγιεινή διατροφή είναι θεμελιώδης για όλους μας.
• Είναι πρόκληση για όλη την οικογένεια να αλλάξει διατροφή.
• Απορρίψτε την ιδέα, ότι η υγιεινή διατροφή είναι βαρετή, άνοστη και γεμάτη περιορισμούς.
• Ανακαλύψτε νέες γεύσεις και απολαύσεις.
• Ξεκινήστε σταδιακά με μικρές, απλές αλλαγές.
• Μη σκέπτεστε τα απαγορευμένα φαγητά συνεχώς.
• Να θυμάστε, ότι σας δίνεται η ευκαιρία να κάνετε μια πράξη αγάπης για τον εαυτό σας.

Οι μικρές αλλαγές είναι πάντα πιο εφικτές…

	Αντί γιά	Δοκιμάστε
Πρωινό	Ψημένο ψωμί και βούτυρο	Δημητριακά ολικής αλέσεως Δημητριακά με φρούτα Ψωμί ολικής αλέσεως με μαρμελάδα χωρίς ζάχαρη ή με χαμηλά λιπαρά
Σνακ	Σοκολάτα	Φρούτα, γιαούρτι με χαμηλά λιπαρά, λίγο κέικ
Κυρίως γεύμα	Πίτσα, πατάτες τηγανιτές Πίτες, τηγανητό ψάρι	Ψάρι στα κάρβουνα ή στον ατμό με βραστές πατάτες ή βραστά λαχανικά
Επιδόρπιο	Γλυκά, παγωτά	Ψητά μήλα ή κυδώνια Γιαούρτι με φρέσκα φρούτα Φρούτα

Τι είναι οι υδατάνθρακες;

Οι υδατάνθρακες αποτελούν τη σημαντικότερη πηγή ενέργειας στην ανθρώπινη διατροφή και χωρίζονται σε 4 μεγάλες ομάδες.

Υδατάνθρακες Που τους βρίσκουμε

1. Μονοσακχαρίτες -φρούτα (Γλυκόζη, φρουκτόζη, γαλακτόζη) -γάλα, γαλακτοκομικά προϊόντα -μέλι
2. Δισακχαρίτες -γάλα, γαλακτοκομικά προϊόντα (Σουκρόζη, λακτόζη, μαλτόζη) -καραμέλες -ζάχαρη, σιρόπια -αναψυκτικά με σάκχαρη
3. Μη αμυλούχοι πολυσακχαρίτες -λαχανικά, φρούτα (είναι οι φυτικές ίνες) -δημητριακά ολικής αλέσεως -βρώμη κ.ά.

Προμηθεύουν τον οργανισμό με ενέργεια, κυρίως τον εγκέφαλο και το νευρικό σύστημα.

Πόσους υδατάνθρακες πρέπει να παίρνουμε με τη διατροφή μας;

Το 50-60% των συνολικών θερμίδων της δίαιτας, πρέπει να προέρχεται από υδατάνθρακες, κυρίως φρούτα και γαλακτοκομικά. Καλές επιλογές είναι τα δημητριακά με φλοιό, το μαύρο ψωμί, τα όσπρια, ο αρακάς, το ρύζι, τα ζυμαρικά και η πατάτα με φλούδα,που καλύπτουν τις ημερήσιες ανάγκες σε βιταμίνες και ασβέστιο, σε μια ημέρα δίαιτα διαβητικού με πρόσληψη 2000 kcal.
Μειωμένη πρόσληψη ή παράλειψη των υδατανθράκων της δίαιτας, διαταράσσει σοβαρά τη λειτουργία του οργανισμού (υπογλυκαιμία, εμφάνιση οξόνης κ..τ.λ.).

Παράδειγμα διαβητικής διατροφής 2000 kcal/ημέρα με 50% υδατάνθρακες

Πρωινό 1 φλιτζάνι γάλα χαμηλών λιπαρών
2 φέτες ψωμί σίκαλης
1 κ.γ. φυτική μαργαρίνη
1 ποτήρι κρασιού φυσικός χυμός φρούτου

Δεκατιανό 30 γρ. άπαχο ανθότυρο
1 φέτα ψωμί σίκαλης
1 μέτριο φρούτο

Μεσημεριανό 100 γρ. άπαχο κοτόπουλο
1 κούπα αρακάς
1 φέτα σίκαλης
1 μερίδα σαλάτα με 2 κ.γ. λάδι

Απογευματινό 1 μέτριο φρούτο σε μισό γιαούρτι χαμηλών λιπαρών
100 gr. Ψάρι βραστό

Βράδυ 1 μερίδα ψαρόσουπα (βραστά λαχανικά και 1 μέτρια πατάτα)
1 φέτα σίκαλης
1 μερίδα χόρτα + 2 κ.γ. λάδι

Πριν τον ύπνο 1 κούπα άπαχο γάλα
1 μέτριο φρούτο

Τι είναι οι πρωτεΐνες;

Οι πρωτεΐνες αποτελούν το βασικό δομικό υλικό για κάθε ιστό του οργανισμού. Κύριες πηγές είναι τα αυγά, κρέας, πουλερικά, ψάρια, γαλακτοκομικά προϊόντα, όσπρια και ξηροί καρποί. Σε ένα μικρό ποσοστό πρωτεΐνες περιέχουν και τα δημητριακά και λιγότερο τα λαχανικά.

Οι ζωικής προέλευσης πρωτεΐνες είναι οι λεγόμενες υψηλής βιολογικής αξίας. Οι πρωτεΐνες που απαιτούνται για να καλυφθούν οι ημερήσιες ανάγκες ενός ατόμου με σακχαρώδη διαβήτη, υπολογίζονται στα ίδια επίπεδα, που απαιτούνται σε ένα φυσιολογικό άτομο, δηλ. 0,8-1 g/kgr. δηλαδή περίπου 10-20% της ημερήσιας θερμιδικής πρόσληψης.

Περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες πρωτεϊνούχων τροφών ανά μερίδα.

Τροφή πρωτεΐνες (gr)
1 αυγό 8

1 μερίδα μοσχάρι, χοιρινό 35-40
ή κοτόπουλο (150 γρ.)

1 μερίδα ψάρι (150 γρ.) 30-35

1 φλιτζάνι τσαγιού όσπρια 15

1 γιαούρτι (200 γρ.) 7-8

1 φέτα ψωμί (30 γρ.) 2-3

1 φλιτζάνι ζυμαρικά 6-8

Τι ρόλο παίζει η άσκηση στον διαβήτη;

Ένα καθημερινό πρόγραμμα άσκησης μειώνει σημαντικά τον κίνδυνο πολλών επιπλοκών του διαβήτη, όπως η υπέρταση και η στεφανιαία νόσος.

Συνίσταται η αεροβική γυμναστική (περπάτημα, τρέξιμο, ποδήλατο, ανέβασμα σκαλών) και η μυϊκή ενδυνάμωση (ελαφρά βάρη).

• Προσέχετε τα παπούτσια σας να είναι άνετα και να φοράτε πάντα κάλτσες.
• Σταματήστε την άσκηση αν αισθανθείτε ότι: «κόβεται» η ανάσα, ζάλη, ναυτία, ιδρώτα ή πόνο στο στήθος, το λαιμό, στους βραχίονες και στο κάτω σαγόνι.
• Αν σας αρέσει, προτιμήστε το κολύμπι 30 λεπτών για 3-4 φορές την εβδομάδα ή το ποδήλατο για 20 λεπτά σε επίπεδο έδαφος.
• Μην κάνετε υπερβολές!
• Διαλέξτε το είδος της άσκησης που σας αρέσει περισσότερο και θα μπορείτε να το επαναλαμβάνετε τακτικά. -Θυμηθείτε, ότι η τακτική άσκηση είναι μια πράξη αγάπης για τον εαυτό σας.
• Συμβουλευτείτε το γιατρό σας για τη διατροφή πριν και μετά την άσκηση.

Με την άσκηση επιτυγχάνεται μείωση του σωματικού βάρους (η παχυσαρκία σχετίζεται με το διαβήτη τύπου 2) όχι μόνο επειδή καίγονται περισσότερες θερμίδες κατά τη διάρκειά της, αλλά γιατί αυξάνει το βασικό μεταβολισμό ώστε να καίγονται περισσότερες θερμίδες σ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας.

Ο διαβητικός ασθενής, γιατί πρέπει να προσέχει ιδιαίτερα τα πόδια του;

Ο διαβήτης εμφανίζει διάφορες επιπλοκές μεταξύ των οποίων είναι η νεφρική ανεπάρκεια. Οι διαταραχές των νεφρών αρχικά μπορεί να δώσουν συμπτώματα από τα πόδια, όπως πόνοι, μουδιάσματα, μέχρι πλήρη απώλεια των αισθήσεων στα πόδια. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα μικροί τραυματισμοί να μην γίνονται αισθητοί και αντιληπτοί από τον ασθενή στο ξεκίνημά τους και να μην φορτίζονται. Έτσι με τον καιρό δημιουργούνται φλεγμονές και έλκη που μπορούν να φτάσουν μέχρι το κόκαλο. Αυτό χαρακτηρίζεται σαν «διαβητικό πόδι».

Ποια πρέπει να είναι η φροντίδα των ποδιών;

• Να αγοράζετε παπούτσια φαρδιά και άνετα.
• Φοράτε πάντα βαμβακερές κάλτσες, οι οποίες να πλένονται σε θερμοκρασίες υψηλές και να είναι άσπρες, ώστε να μπορέσετε να δείτε ίχνη τραυματισμού ή φλεγμονής (αίμα ή πύο).
• Μην περπατάτε ξυπόλητοι.
• Κάνετε 2-3 φορές την εβδομάδα, ποδόλουτρο, σε θερμοκρασία 30-35oC χωρίς σαπούνι. Χρησιμοποιείστε σκευάσματα που δεν περιέχουν σαπούνι, που στεγνώνει το δέρμα.
• Στεγνώνετε τα πόδια σας μετά το πλύσιμο πάρα πολύ καλά.
• Αν το δέρμα ανάμεσα στα δάκτυλα των ποδιών είναι ξηρό βάζουμε κρέμα.
• Ελέγχουμε καθημερινά τα πόδια μας, ακόμη και κάτω στις πατούσες.
• Δεν χρησιμοποιούμε ψαλίδι ή ξύστρα ποδιών. Προσεκτικά λιμάρουμε τα νύχια των ποδιών μας.

Τι είναι ο διαβήτης της εγκυμοσύνης;

Αποτελεί μια ιδιαίτερη μορφή διαβήτη, που δεν σχετίζεται με τον διαβήτη τύπου 1, ούτε με το διαβήτη τύπου 2. Εμφανίζεται μεταξύ 24ης και 28ης εβδομάδας της εγκυμοσύνης και στις περισσότερες περιπτώσεις, εξαφανίζεται μετά τη γέννηση του παιδιού.

Ποιες γυναίκες εμφανίζουν διαβήτη στην εγκυμοσύνη;

Διαβήτης μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε γυναίκα στη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Υπάρχουν όμως κάποιοι προδιαθεσικοί παράγοντες, όπως είναι:

• άλλη γυναίκα στην οικογένεια με διαβήτη
• προηγούμενη εγκυμοσύνη με διαβήτη
• γέννηση υπέρβαρων παιδιών
• μεγάλη ποσότητα αμνιακού υγρού
• μεγάλη ηλικία της γυναίκας και
• παχυσαρκία

Πως δημιουργείται ο διαβήτης στην εγκυμοσύνη;

Στην εγκυμοσύνη ο πλακούντας μεταφέρει την ενέργεια που λαμβάνει με την τροφή η μητέρα στο έμβρυο και εκκρίνει ουσίες που παίζουν ρόλο στη διατροφή του εμβρύου (οιστρογόνα, κορτιζόλη, πλακουντιακό γαλακτογόνο). Οι ουσίες αυτές δρουν αντίθετα από την ινσουλίνη και αυξάνουν τη γλυκόζη, για να δώσουν περισσότερη ενέργεια στο έμβρυο. Φυσιολογικά λοιπόν το πάγκρεας της εγκύου πρέπει να παράγει περισσότερη ινσουλίνη για να αντιμετωπίσει τη γλυκόζη που πλεονάζει. Όμως σε ένα ποσοστό 3-5% των εγκύων γυναικών το πάγκρεας δεν ανταποκρίνεται στις αυξημένες ανάγκες για παραγωγή ινσουλίνης και έτσι αυξάνεται το σάκχαρο στο αίμα της εγκύου.

Τι εξετάσεις πρέπει να περιλαμβάνει το τσεκ απ του διαβητικού;

• Γενική αίματος
• Σάκχαρο
• Ουρία , κρεατινίνη
• Χοληστερίνη, τριγλυκερίδια, ουρικό οξύ
• SGOT, SGPT
• Κ, Να
• ΗbA1c ( γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη)
• Γενική ούρων
• Μικροαλβουμίνη ούρων 24.ωρου ή τυχαίας ούρησης (έλεγχος νεφρικής λειτουργίας)
• Οφθαλμολογική εξέταση
• Οδοντιατρική εξέταση

Επιστημονική επιμέλεια κειμένου: Ράνια Σουλτούκη, Βιοπαθολόγος Μικροβιολόγος