Το AIDS, διάγνωση και θεραπεία

Πάνω από τις 2 τελευταίες δεκαετίες, ο κόσμος μας και κυρίως το υγιεινό μας περιβάλλον, έχουν αλλάξει σημαντικά από το Οξύ Σύνδρομο Ανοσοανεπάρκειας (AIDS).

Το AIDS είναι μια από τις πιο καταστροφικές ασθένειες, που έχει ποτέ αντιμετωπίσει η ανθρωπότητα.

Τι είναι HIV;

ΗΙV είναι ο ιός, που προκαλεί το AIDS. Ο ιός μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο με το μολυσμένο αίμα, το σπέρμα και τις κολπικές εκκρίσεις.

Ποια είναι τα συμπτώματα του AIDS;

Απότομη, ανεξήγητη απώλεια βάρους

• Ξηρόβηχας
• Νυχτερινοί ιδρώτες με δεκατική πυρετική κίνηση
• Επίμονος πυρετός
• Διογκωμένοι λεμφαδένες
• Διάρροια επίμονη
• Πνευμονία
• Φλύκταινες στο δέρμα, στη μύτη, στο στόμα
• Απώλεια μνήμης, κατάθλιψη και νευρολογικές διαταραχές.

Τα συμπτώματα του AIDS είναι όμοια με συμπτώματα άλλων ασθενειών. Ο μόνος τρόπος διάγνωσης, είναι να κάνει κανείς αιματολογικές εξετάσεις για τον ιό HIV.

Με ποιους τρόπους περνάει ο ιός HIV από άτομο σε άτομο;

• Κάνοντας έρωτα (στοματικό, κολπικό, πρωκτικό) με σύντροφο που έχει μολυνθεί από τον ιό.
• Χρησιμοποιώντας την ίδια βελόνα(σύριγγα) με άτομο που έχει μολυνθεί από τον ιό.
• Από μολυσμένη μητέρα στο νεογέννητο βρέφος της κατά την διάρκεια της κύησης ή με το θηλασμό μετά την γέννα.
• Από μετάγγιση αίματος ή παραγώγων του αίματος μολυσμένων.

Μπορώ να κολλήσω (HIV-AIDS) από τα κουνούπια;

Η απάντηση είναι, όχι. Δεν υπάρχει απόδειξη για μετάδοση του ιού HIV από κουνούπια σε άνθρωπο, ούτε καν σε περιοχές με πολλούς ανθρώπους μολυσμένους από το ιό και με πολλά κουνούπια.

Μπορώ να κολλήσω (HIV - AIDS) από κανονικές κοινωνικές επαφές; (χειραψία, κοινή τουαλέτα, ποτήρια, φτάρνισμα , βήχας);

Η απάντηση είναι, όχι. Ο ιός του HIV δεν ζεί έξω από τον ανθρώπινο σώμα. Ο ιός δεν μεταδίδεται δια της αναπνευστικής οδού (φτάρνισμα, βήχας), ούτε με την γαστρεντεριτική οδό.

Μπορώ να κολλήσω (HIV -AIDS ) από δάγκωμα μολυσμένου ατόμου;

Το δάγκωμα δεν είναι συνηθισμένος τρόπος μετάδοσης του ιού. Έχουν αναφερθεί στη βιβλιογραφία σπάνιες περιπτώσεις, όπου το τραύμα ήταν μεγάλο με εκσεσημασμένη καταστροφή ιστών και αιμορραγία.

Μπορώ να κολλήσω (HIV -AIDS) από φιλί;

Το φιλί στο μάγουλο είναι ασφαλές. Για το φιλί στο στόμα , πρέπει να πούμε, ότι υπάρχουν ελάχιστες πιθανότητες μετάδοσης.

Μπορώ να κολλήσω (HIV -AIDS) από το στοματικό έρωτα;

Ναι, είναι πιθανόν. Ο ιός HIV θα περάσει από το στόμα του μολυσμένου ατόμου στο στόμα του συντρόφου του μέσω του ενδοθηλίου της ουρήθρας, του τραχήλου, του πρωκτού ή απευθείας στο αίμα μέσα από αμυχές. Ο κίνδυνος μετάδοσης είναι μεγαλύτερος αν το άτομο που δεν είναι μολυσμένο , έχει μικρές πληγές ή ανοίγματα στο στόμα του( γλώσσα, ούλα).

Μπορώ να κολλήσω HIV από πρωκτικό έρωτα;

Ναι, είναι ιδιαίτερα επικίνδυνο.

Μπορώ να κολλήσω (HIV -AIDS) από κολπικό έρωτα;

Ναι, είναι πιθανόν. Στην πραγματικότητα είναι ο πιο συνηθισμένος τρόπος μετάδοσης του ιού σε όλο τον κόσμο.

Υπάρχει σχέση μεταξύ (HIV- AIDS) και άλλων σεξουαλικά μεταδιδομένων ασθενειών;

Η απάντηση είναι ναι. Άτομα που πάσχουν από σεξουαλικά μεταδιδόμενες ασθένειες αυξάνουν τον κίνδυνο να μολυνθούν από τον ιό HIV, είτε οι ασθένειες αυτές προκαλούν «ανοίγματα» στο δέρμα με τις βλάβες του. (π.χ. σύφιλη , έρπης), είτε όχι (χλαμύδια , ηπατίτιδα C). Oι πιθανότητες αυξάνονται 3-5 φορές περισσότερο.

Σε ποια ανθρώπινα υγρά και ιστούς , βρίσκονται ο ιός HIV;

• Aίμα
• Σπέρμα
• Κολπικές εκκρίσεις
• Μητρικό γάλα

Ο ιός HIV έχει βρεθεί στο σάλιο και στα δάκρυα κάποιων ατόμων, που έχουν τον ιό HIV. Αυτό όμως δεν σημαίνει, ότι μεταδίδεται με το σάλιο, τα δάκρυα ή τα κόπρανα. Κάτι τέτοιο δεν έχει αποδειχτεί.

Τι εξέταση πρέπει να κάνω για να δω αν μολύνθηκα από τον ιό HIV;

Πρέπει να κάνω μια ειδική εξέταση αίματος και μόνο. Δεν χρειάζεται να είναι κανείς νηστικός. Ζητώ από τον γιατρό μου συγκεκριμένα την εξέταση για τον ιό του HIV.

Aν η εξέταση για AIDS σε μένα είναι αρνητική, σημαίνει ότι δεν έχει AIDS και ο σύντροφος μου;

Η απάντηση είναι όχι. Η εξέταση του ενός συντρόφου σε καμία περίπτωση δεν διασφαλίζει τον άλλο.

Πάνω από τις 2 τελευταίες δεκαετίες, ο κόσμος μας και κυρίως το υγιεινό μας περιβάλλον, έχουν αλλάξει σημαντικά από το Οξύ Σύνδρομο Ανοσοανεπάρκειας (AIDS). Το AIDS είναι μια από τις πιο καταστροφικές ασθένειες, που έχει ποτέ αντιμετωπίσει η ανθρωπότητα.

Από τη στιγμή που ανακαλύφθηκε αυτή η επιδημία πριν από 20 χρόνια περίπου, πάνω από 60.000.000 άνθρωποι έχουν μολυνθεί από τον ιό της ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας (HIV), που προκαλεί το AIDS.Σήμερα το HIV(AIDS) είναι το νούμερο ένα δολοφόνος στις Αφρικανικές χώρες και η τέταρτη αιτία θανάτου παγκοσμίως.

Υπολογίστηκαν γύρω στα 40.000.000 άνθρωποι, που ζούσαν με HIV στα τέλη του 2001. Κάθε μέρα 8000 νέοι άνθρωποι και παιδιά μολύνονται με τον ιό του HIV και 1600 παιδιά πεθαίνουν από AIDS. Ήδη 13.000.000 παιδιά έχουν μείνει ορφανά από την ασθένεια.

Γεωγραφική κατανομή

Τα 2/3 των ανθρώπων που ζουν με HIV είναι στην Αφρική.

Έχει υπάρξει μια αύξηση στον αριθμό των κρουσμάτων και σε άλλες περιοχές του αναπτυσσόμενου κόσμου, όπως στην Ασία και στην Λατινική Αμερική. Γι' αυτά τα μέρη του κόσμου, όπου οι φορείς δεν έχουν πρόσβαση στις υπάρχουσες θεραπείες, εξαιτίας του απαγορευτικού τους κόστους, οι πιο πολλές ελπίδες έχουν επικεντρωθεί στην ανάπτυξη του εμβολίου του AIDS, σαν μέσο για την επιβράδυνση της εξάπλωσης της πανδημίας.

Στην Ν. Αφρική, που έχει τους πιο πολλούς, φορείς του HIV από κάθε άλλη χώρα, 5.000.000 ζουν, με HIV. Στην Κίνα ο αριθμός είναι 1.000.000 πριν δύο χρόνια και στην Ινδία περίπου 4.000.000.

Από την εισαγωγή της αντιρετροικής θεραπείας το 1996, οι ασθενείς του AIDS και ο αριθμός των αναφερόμενων θανάτων στη Δ. Ευρώπη και Β. Αμερική έχουν μειωθεί. Η ετεροφυλική μετάδοση έχει αυξηθεί και σε μερικές χώρες αποτελεί το μεγαλύτερο μέρος των νέων μολύνσεων.

Μετάδοση και ανάπτυξη

Ο ιός της ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας (HIV), που προκαλεί το AIDS, μπορεί να μεταδοθεί με τη σεξουαλικά επαφή, με την κοινή χρήση συριγγών μεταξύ των χρηστών ενδοφλεβίων ναρκωτικών, από την μητέρα στο παιδί (μέσω του πλακούντα και του μητρικού γάλακτος) και από τη επαφή με μολυσμένο αίμα.

Ο HIV προκαλεί χρόνια ιική μόλυνση, αφού μετά την οξεία μόλυνση το ανοσοποιητικό σύστημα είναι ανίκανο να εξαλείψει τον ιό από το αίμα. Ο ιός ποικίλει τόσο πολύ, που μεταλλάξεις του εμφανίζονται αστραπιαία και αυξάνουν τον αριθμό των μεταλλάξεων.

Η ασθένεια αναπτύσσεται σε τρία στάδια:

1. Οξεία μόλυνση, όπου μεγάλες ποσότητες του ιού βρίσκονται στο αίμα.
2. Για χρόνια ασυμπτωματική φάση, που χαρακτηρίζεται από την απώλεια των λειτουργιών του ανοσοποιητικού συστήματος και που μπορεί να διαρκέσει πάνω από 15 χρόνια.
3. Ευκαιριακές, μολύνσεις συμβάλλουν στην επίταση των συμπτωμάτων του AIDS.

Θεραπεία

Η χρήση αντιρετροϊκών φαρμάκων έχει αλλάξει δραστικά την θεραπεία ανθρώπων, που έχουν μολυνθεί με HIV, ακόμη και πριν από το ξεκίνημα του AIDS και την εμφάνιση των ευκαιριακών μολύνσεων. Τα αντιρετροϊκά φάρμακα, δίνονται τόσο για την θεραπεία του HIV όσο και για τη μείωση της μετάδοσης από τη μητέρα στο παιδί κατά τη διάρκεια της γέννας.

Το πρώτο αντιρετροικό, το ΑΖΤ, εισήχθη στη θεραπεία του AIDS ΤΟ 1987. Σήμερα ποικίλοι αναστολείς της αντίστροφης και αντιπρωτείνες έχουν συνδυαστεί για να δημιουργήσουν φαρμακευτικά συνδυασμένες θεραπείες, γνωστές ως ΗΑΑΡΤ (υψηλής δραστικότητας αντιρετροϊκή θεραπεία), οι οποίες παρά το ότι δεν εξαλείφουν τον ιό, έχει φανεί ότι είναι πολύ δραστικές στο να επιβραδύνουν την εξέλιξη της νόσου. Παρόλα αυτά η αντιρετροϊκή θεραπεία έχει έναν αριθμό από μειονεκτήματα, όπως το κόστος της και η υπολειπόμενη τοξικότητα.

Διαγνωστικά και χειρισμός της ασθένειας

Απέναντι σε αυτή την καταστροφική ασθένεια και το κόστος της αντιρετροϊκής θεραπείας, η έγκαιρη διάγνωση της ύπαρξης του HIV για τον περιορισμό της εξάπλωσης της ασθένειας, και αποδοτικός χειρισμός της θεραπείας για τη βελτίωση του ασθενούς είναι απαραίτητος.

Γι' αυτούς τους σκοπούς , ένα μεγάλο ποσό διαγνωστικών ελέγχων, μερικοί από τους οποίους συζητώνται παρακάτω παίζουν σημαντικότατο ρόλο σε όλες τις πτυχές της ασθένειας.

Έγκαιρη διάγνωση

Έγκαιρη διάγνωση της μόλυνσης με HIV, σημαίνει ότι οι ασθενείς μπορούν να ξεκινήσουν αντιρετροϊκή θεραπεία το γρηγορότερο δυνατόν, το οποίο μπορεί να βελτιώσει τη πορεία της ασθένειας. Οι αρχές της υγείας, συμβουλεύουν ότι η αντιρετροϊκή θεραπεία θα πρέπει να χορηγείται αμέσως σε ασθενείς που είναι στη φάση της αρχική μόλυνσης για παράδειγμα μόλυνση μερικών εβδομάδων ή μηνών.

Σε αυτό το σημείο, κάθε μέρα μετράει. Μια δύο εβδομάδων πρόωρη εκκίνηση μπορεί να βελτιώσει την πορεία της θεραπείας. Αναπτύξεις στον εντοπισμό του HIV έχουν οδηγήσει σε υψηλής ευαισθησίας 4ης γενεάς ελέγχους οι οποίοι εντοπίζουν το ρ24 αντιγόνο του HIV, σε συνδυασμό με anti-HIV1 και anti-HIV2 αντισώματα.

Από τη στιγμή που το ρ24 αντιγόνο, το οποίο αντιπροσωπεύει τη πρωτογενή μόλυνση, συνήθως εμφανίζεται σε υπολογίσιμες ποσότητες μια δυο εβδομάδες νωρίτερα από τα αντισώματα αυτοί οι 4ης γενεάς έλεγχοι οδήγησαν σε σημαντική μείωση του «ορολογικού παραθύρου».

Η έγκαιρη διάγνωση επίσης περιορίζει τον κίνδυνο της μετάδοσης του ιού, ο οποίος είναι υψηλότερος κατά τη διάρκεια της αρχικής μόλυνσης από ότι σε οποιαδήποτε άλλη στιγμή κατά τη διάρκεια της χρόνιας μόλυνσης. Ο κίνδυνος είναι ειδικά μεγάλος όταν ο φορέας δεν γνωρίζει την ύπαρξη του HIV σε αυτόν. Η πληροφόρηση των ασθενών για την κατάσταση τους το συντομότερο δυνατόν βοηθά στην μείωση της μετάδοσης, και αυτός ο παράγοντας είναι ο σημαντικότερος από τα κλινικά προτερήματα της έγκαιρης διάγνωσης.

Ανοσολογική Απάντηση

Για μερικά χρόνια, ήταν δυνατό να υπολογίσουμε το ποσό του ιού στο αίμα. (το ποσό του ιού εκφράζεται ως ο αριθμός των αντιγραφέων του ιικού γενώματος ανά ml πλάσματος) Αρκετές μέθοδοι για τον υπολογισμό HIV 1RNA πλάσματος έχουν αναπτυχθεί, συμπεριλαμβανόμενης αντίστροφης αντιγραφής ακολουθούμενη από αλυσιδωτή αντίδραση πολυμερών(RT-pcR), πολλαπλασιασμός βασισμένος στην αλληλουχία των οξέων (ΝΑΣΒΑ) και σημαδιακός πολλαπλασιασμός διακλαδεσμένου DNA(βDNA) υβριδισμός νουκλεικών οξέων.

Η μέτρηση του ιού έχει γίνει ένα σημαντικό εργαλείο στον έλεγχο της πορείας της θεραπείας και μια πρόγνωση της ασθένειας είναι δυνατή. Σε μακράς διάρκειας μη εξελίξιμους ασθενείς, το ποσό του ιού είναι πολύ χαμηλό ή και μη μετρήσιμο και η πρόβλεψη ζωής μεγαλύτερη σε ταχέως αναπτυσσόμενους ασθενείς , παραμένει υψηλό και τέτοιοι ασθενείς γρήγορα μπαίνουν στη συμπτωματική φάση της ασθένειας. Για τους ασθενείς που παίρνουν αντιρετροϊκά , συχνός έλεγχος του ποσού του ιού είναι απαραίτητος για την εκτίμηση και τον χειρισμό της ασθένειας.

Έλεγχος ανθεκτικότητας του φαρμάκου

Πάρα ότι συνδυασμοί φαρμάκων χρησιμοποιούνται δραστικά για τη θεραπεία των μολυσμένων με HIV ασθενών, ένα μέγιστο εμπόδιο στην επιτυχία της θεραπείας είναι η εμφάνιση της ιικής ανθεκτικότητας.

Πρόσφατα ο φαινοτυπικός και ο γενοτυπικός έλεγχος έχουν εισαχθεί και θα βρεθεί να βοηθήσουν στο να κάνουν την επιλογή του φαρμάκου λιγότερο τυχαία, ειδικά αφότου τα αρχικά φάρμακα έχουν αποτύχει.Αυτοί οι έλεγχοι «ανθεκτικότητας φαρμάκων» πραγματοποιούνται κυρίως σε ασθενείς στους οποίους η τρέχουσα θεραπεία φαίνεται να αποτυγχάνει, και χρειάζονται αλλαγή φαρμάκων. Οι έλεγχοι φαινοτύπου προσδιορίζουν τι ποσό που χρειάζεται για τη μη ανάπτυξη του ιού σε καλλιέργεια του ιστού.

Το αποτέλεσμα εκφράζεται ανάλογα με το πόσο πιο ανθεκτικός είναι ο ιός του ασθενούς σε σχέση με έναν πολύ ευαίσθητο ιό και δείχνει αν τα φάρμακα που χορηγούνται είναι ακόμη δραστικά στον έλεγχο του ιού. Οι γενοτυπικοί έλεγχοι δείχνουν κατά πόσο η δομή του ιού HIV του ασθενούς μπορεί να έχει αλλάξει από τον φυσιολογικό (άγριο τύπο) του ιού.

Διαφορετικές αλλαγές συσχετίζονται με ανθεκτικότητα σε διαφορετικά φάρμακα. Τα αποτελέσματα των ελέγχων ανθεκτικότητας μπορούν να δείξουν σε ποια φάρμακα ο ασθενής έχει αναπτύξει ανθεκτικότητα, και ποια είναι γι' αυτόν τον λόγο λιγότερο πιθανό να δουλέψουν.

Η αξία των ελέγχων ανθεκτικότητας επομένως, έγκειται στην πιθανότητα της αναμενόμενης θεραπευτικής απάντησης σε ασθενείς που αλλάζουν θεραπεία. Αυτή η ανεπτυγμένη διαγνωστική τεχνολογία σκοπεύετε να ξεπεράσει τη θεραπευτική αποτυχία και να προσφέρει βελτιωμένο χειρισμό της θεραπείας για ασθενείς μολυσμένους με HIV.

Πηγές:

• UNAIDS
• EuroHIV
• http://www.i-lase.org.uh
• HIV and Hepatitis
• The sanford Guide to HIV/AIDS Therapy, M.A. Sanoce, D.N. Gilbert, R.C.Moellering, 9η έκδοση 2000

Επιστημονική επιμέλεια κειμένου: Ράνια Σουλτούκη, Βιοπαθολόγος Μικροβιολόγος